Restrukturyzacja odpowiedzią na kryzys?

Branża gastronomiczna w obliczu pandemii, muszą mierzyć się z niezliczonymi przeszkodami organizacyjnymi, prawnymi i finansowymi. Według przeprowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny w styczniu 2021r. badań aż 39% ankietowanych przedsiębiorców działających w sektorze zakwaterowania i gastronomi wskazuje, że w przypadku utrzymania bieżących ograniczeń ich przedsiębiorstwa będą w stanie przetrwać jedynie 2-3 miesięcy¹.

Obecnie przedsiębiorcy korzystają z wszelkich programów wspierających przedsiębiorców. Jednak niezależnie warto zastanowić się również czy rozwiązaniem nie okaże się restrukturyzacja.

Cel restrukturyzacji

Restrukturyzacja może pomóc przedsiębiorcy uniknąć upadłości. W ramach postępowania restrukturyzacyjnego, dłużnik może zawrzeć układ z wierzycielami, a w ramach postępowania sanacyjnego również wprowadzić w życie działania uzdrawiające przedsiębiorstwo. Zawarcie układu ułatwiających spłatę zobowiązań wobec wierzycieli poprzez np. odroczenie w czasie terminów płatności zobowiązań, rozłożenie ich na raty czy też ich zredukowanie.

Z postępowaniem restrukturyzacyjnym, co do zasady, wiąże się również zawieszenie postępowań egzekucyjnych prowadzonych wobec dłużnika, jak i brak możliwości wszczęcia nowych egzekucji. Dzięki temu dłużnik zyskuje czas na uchronienie swojego przedsiębiorstwa przed upadłością.

Czy każdy może skorzystać z restrukturyzacji?

Restrukturyzacja nie jest dostępna dla każdego podmiotu, który odczuwa problemy finansowe. Postępowanie restrukturyzacyjne znajdzie zastosowanie wobec tych podmiotów, które są zagrożone niewypłacalnością bądź już stały się niewypłacalne.

Podmioty, które w przypadku niewypłacalności lub zagrożenia nią mogą skorzystać ze ścieżki restrukturyzacyjnej to np. przedsiębiorcy, czyli zarówno osoby fizyczne, w tym prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, jak i osoby prawne np. spółki kapitałowe (tj. spółka z o. o. i spółka akcyjne) i spółki osobowe (np. spółka komandytowa, jawna czy partnerska).

Pojęcie niewypłacalności

Niewypłacalność została zdefiniowana w art. 11 ustawy Prawo upadłościowe, zgodnie z którym dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Chwilowy brak możności uregulowania zobowiązań nie musi oznaczać, że podmiot stał się już niewypłacalny, gdyż niewypłacalność musi mieć charakter trwały i definitywny. Jeżeli podmiot nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań dłużej niż 3 miesiące zachodzi domniemanie jego niewypłacalności.

Osoba prawna również może być uznana za niewypłacalną, jeśli jej zobowiązania pieniężne osiągają wartość wyższą niż jej majątek, a ten stan utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec podmiotu, który nie jest niewypłacalny, ale jest zagrożony niewypłacalnością – tj. gdy okoliczności wskazują, że w niedługim okresie może stać się niewypłacalny. Wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego należy rozważyć w sytuacji, gdy sytuacja podmiotu może wskazywać, że w niedługim czasie może utracić zdolność do regulowania swoich zobowiązań.

Wystąpienie przesłanek upadłościowych aktualizuje obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia, w którym to dłużnik stał się niewypłacalny. Konsekwencje niedochowania tego terminu mogą być dotkliwe, w szczególności dla członków zarządu spółki z o.o. Mogą oni wówczas odpowiadać za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem, może zostać na nich nałożony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, jak i mogą podlegać odpowiedzialności karnej.

Od powyższego członków zarządu ochroni nie tylko złożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, ale również wydanie przez sąd postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego bądź o zatwierdzeniu układu.

Wpływ epidemii Covid-19 na obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Zgodnie z art. 15zzra ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, bieg terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu, pod warunkiem, że podstawa do ogłoszenia upadłości powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19.

W Polsce stan zagrożenia epidemicznego trwał od 14 marca 2020 r., a stan epidemii został wprowadzony dnia 20 marca 2020 r. Terminy do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości zaczną biec na nowo dopiero w momencie zakończenia obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii

Należy również zaznaczyć, że za dłużnika, który stał się niewypłacalny z powodu COVID-19, uważa się dłużnika, którego stan niewypłacalności zaistniał w trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii. Na dłużniku nie ciąży więc obowiązek udowodnienia, że niewypłacalność, z którą się boryka, powstała w związku z panującym stanem zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Dłużnik niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalności, niezależnie od tego czy jego stan powstał w okresie epidemii COVID-19, może rozpocząć restrukturyzację. Musi jednak zastanowić się jaki rodzaj postępowania będzie dla niego odpowiedni.

Rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych.

Postępowania restrukturyzacyjne można podzielić na cztery podstawowe rodzaje. Ponadto, na mocy tzw. Tarczy 4.0. powstał nowy rodzaj uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, który cieszy się ogromną popularnością wśród przedsiębiorców.

Droga restrukturyzacji, którą może obrać dłużnik w znacznej mierze jest skorelowana z sumą jego spornych wierzytelności i poziomu ochrony, którą gwarantuje konkretne postępowanie. Przez wierzytelności sporne należy rozumieć te, względem których występuje realny spór pomiędzy wierzycielem i dłużnikiem.

Postępowanie o zatwierdzenie układu (tzw. PZU).

Na początku warto pochylić się nad PZU, ponieważ charakteryzuje się on najmniejszym sformalizowaniem spośród wszystkich czterech podstawowych rodzajów postępowań. Ta wersja postępowania w obecnej formie nie jest tak popularna. Jednakże trwają prace nad nowelizacją Prawa restrukturyzacyjnego, poprzez wdrożenie rozwiązań z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego na stałe do PZU.

Obecnie w PZU główne działania są podejmowane przez dłużnika i nadzorcę układu, którego wybiera dłużnik. Udział sądu w tym postępowaniu jest niewielki.

Wybierając właśnie ten rodzaj postępowania, dłużnik nie zostaje pozbawiony prawa zarządzania swoim majątkiem.

Wybór tego postępowania wiąże się z brakiem zawieszenia postępowań egzekucyjnych. Dlatego dla dłużnik wobec którego toczy się kilka takich postępowań, PZU może okazać się to nieodpowiednim wyborem.

Przy wyborze PZU szybkość postępowania zależy od dłużnika i jego efektywnego działania. Wykorzystanie tej ścieżki restrukturyzacji jest możliwe, gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie może przekraczać 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Przyspieszone postępowanie układowe (tzw. PPU).

Mogą z niego skorzystać dłużnik, których suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Z uwagi na przyspieszony charakter PPU do zawarcia układu może dojść już w ciągu kilku miesięcy.

Jednak w odróżnieniu do PZU, w PPU rola sądu jest znacznie większa, np. otwiera on postępowanie i wyznacza nadzorcę sądowego. Dłużnik zachowuje prawo do zarządu swoim majątkiem w zakresie czynności zwykłego zarządu. Czynności wykraczające poza zakres zwykłego zarządu,wymagają zgody nadzorcy sądowego

PPU pozwala na zawieszenie egzekucji wierzytelności, objętych układem z mocy prawa, z dniem otwarcia tego postępowania. W dodatku, wszczęcie egzekucji względem wierzytelności, które zostały objęte układem jest niemożliwe. Istotnym jest, że dłużnik od dnia wydania postanowienia o otwarciu tego postępowania, nie może spłacać wierzytelności, które są objęte układem.

Postępowanie układowe.

Dłużnik może skorzystać z postępowania układowego, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Otwarcie tego postępowania skutkuje zakazem prowadzenia egzekucji, aż do momentu prawomocnego zakończenia postępowania.

Co istotne, postępowanie układowe, jeszcze przed jego otwarciem, stwarza możliwości do zawieszenia toczących się postępowań egzekucyjnych, co może być korzystne dla dłużników wobec, których prowadzone są już postępowania egzekucyjne.

Postępowanie sanacyjne.

Z tego postępowania dłużnik może skorzystać w sytuacji, w której suma wierzytelności spornych, uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowanie to jest najbardziej rygorystyczne ze wszystkich postępowań restrukturyzacyjnych.

Wraz z wnioskiem o otwarcie postępowania sanacyjnego, można wnosić również o zawieszenie postępowań egzekucyjnych. Z otwarciem tego postępowania wiąże się brak możliwości prowadzenia postępowań egzekucyjnych, również co do wierzytelności pozaukładowych.

Dłużnik w ramach tej ścieżki restrukturyzacyjnej nie ma prawa do zarządu swoim majątkiem. Zarząd nad nim sprawuje zarządca, wyznaczony przez sąd. Zarówno wierzyciele jak i sąd kontrolują działania podejmowane w ramach postępowania sanacyjnego.

W ramach postępowania sanacyjnego może dojść do czynności, które mają wspomóc uzdrowienie przedsiębiorstwa np. odstąpienia od pewnych umów czy do redukcji zatrudnienia.

Postępowanie sanacyjne trwa dłużej niż pozostałe postępowania restrukturyzacyjnych, jednakże może okazać się jedyną ścieżką ratunku dla dłużnika w ciężkiej sytuacji finansowej.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne.

Zupełnie nowym rozwiązaniem w restrukturyzacji jest uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne, które zostało wprowadzone do systemu prawnego wraz z Tarczą 4.0. Jego popularność sprawiła, że obecnie trwają prace nad nowelizacją Prawa restrukturyzacyjnego, w celu wdrożenia na stałe korzystnych dla dłużników rozwiązań.

Ten model postępowania charakteryzuje się szybkością. W znacznej mierze korzysta ono ze struktury PZU, jednakże pod względem ochrony majątku dłużnika, istnieją elementy typowe PPU.

Nadzorca układu w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym jest wybierany przez dłużnika a udział sądu jest ograniczony do zatwierdzenia zawartego układu z wierzycielami.  

Codzienna działalność przedsiębiorstwa nie zostaje zakłócona, ponieważ dłużnik może dokonywać wszelkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w zakresie zwykłego zarządu. Czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, muszą uzyskać zgodę nadzorcy.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne wywiera duży wpływ również na postępowania egzekucyjne, toczące się przeciwko dłużnikowi. Zawieszenie postępowań egzekucyjnych następuje od dnia obwieszczenia o otwarciu tego postępowania do momentu jego zakończenia. Jest to okres, w którym nie można wszcząć nowego postępowania. Nie ma jednak możliwości uchylenia już dokonanych zajęć.

Dłużnik informuje o rozpoczęciu procesu restrukturyzacji poprzez dokonanie obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Obwieszczenia można dokonać jedynie do dnia 30 czerwca 2021 roku.

Postępowanie może być zastosowane tylko raz i co do zasady powinno odbyć się w bardzo szybkim tempie – maksymalnie 4 miesięcy.

Podsumowanie

W momentach kryzysowych dla przedsiębiorstwa, Prawo restrukturyzacyjne pozwala na podjęcie kroków, które mogą uzdrowić jego sytuacje i umożliwić dalszą działalność. Wśród znanych rozwiązań restrukturyzacyjnych powstała nowa, uproszczona droga, która cieszy się ogromną popularnością. Epidemia COVID-19 zwróciła uwagę wielu przedsiębiorców na korzyści jakie płyną z postępowania restrukturyzacyjnego, pozwalające na przetrwanie najtrudniejszego dla nich okresu.

1 Wpływ pandemii COVID-19 na koniunkturę gospodarczą – oceny i oczekiwania (dane szczegółowe oraz szeregi czasowe) Aneks do publikacji „Koniunktura w przetwórstwie przemysłowym, budownictwie, handlu i usługach 2000-2021 (styczeń 2021)”